Denetleme ve düzenleme temelleri

image\dummy.gif

Denetleme ve düzenleme

Mühendislikte, miktarlar hem denetlenebilir hem de düzenlenebilir.

Denetleme yapılırken bir miktar, dış etkileri kompanze edemeden değiştirilir. Düzenleme yapılırken bir miktar, dış etkilere karşı kompanze etmek üzere bir değerde tutulur.

Aşağıdaki örnekte denetlemenin anlamı kişinin ısı çıkışını sabit bir değerde set edebiliyor olmasıdır. Isıtıcı, bir pencere açıldığında oda sıcaklığındaki düşüşü kompanze edemez.

Aşağıdaki örnekte, düzenlemenin anlamı oda sıcaklığı 20 °C altına düştüğü durumlarda kişinin ısı çıkışını artırabiliyor olmasıdır. Oda sıcaklığı 20 °C üzerine çıkarsa, ısı çıkışı azaltılır.

image\steuern_regeln.gif

Temel düzenleme kavramları

Örnekte, elektrikli ısıtma için akım işlenen değişkendir. Değişken direnç aktüatör'dür. Aktüatörü çalıştıran el denetleme'dir. Gerçek oda sıcaklığı denetlenen değişken ya da proses değeri'dir. Arzu edilen oda sıcaklığı komut değişkeni ya da ayar noktası değeridir. Elektrikli ısıtma denetleme prosesi'dir. Termometre sensör'dür. Pencerenin açılmasından kaynaklanan ısı kaybı bozucu değişken'dir.

Dolayısıyla bunun anlamı şudur; kişi proses değerini (oda sıcaklığı) sensör (termometre) ile ölçer, proses değerini (oda sıcaklığı) komut değişkeni (arzu edilen oda sıcaklığı) ile karşılaştırır ve bozucu değişkeni (penceren in açılmasından kaynaklanan ısı düşüşü) kompanze etmek amacıyla işlenen değişkeni (ısıtma akımı) elle düzenlemek için aktüatör'ü (değişken direnç) kullanır. Kişi, bu nedenle denetleyicidir.

image\steuern_regeln_text_tr.gif

 

Denetleme cihazı aktüatör ve dentlemeden oluşur.

Denetleme ve denetleyici birlikte düzenleme cihazını oluştururlar.

Aşağıdaki resim yukarıda açıklanan durumun özet gösterimidir.

Karşılaştırma elemanı, komut değişkenini proses değeri ile karşılaştırmak için sensörü kullanır. Komut değişkeni ve proses değeri birbirinden ayrılır, bu sonradan proses değerini sırayla değiştiren bir pozitif ya da negatif döngü hatası ile sonuçlanır.

image\regelkreis_tr.gif

Denetleme döngüsü

Proses değeri x düzenleme cihazı vasıtasıyla M işlenen değişkenini etkiler. Bu, denetleme döngüsü olarak ta bilinen bir kapalı devre oluşturur.

Yukarıdaki örnekte, pencere açık ise oda sıcaklığı düşer. Kişi ısıtıcının ısı çıkışını artırmalıdır. Isı çıkışı çok fazla artırılırsa, çok sıcak olacaktır. O zaman kişi ısı çıkışını azaltmalıdır.

Isı çıkışı çok hızlı artırılır ya da azaltılırsa, o zaman denetleme döngüsü dalgalanmaya başlar. Oda sıcaklığı dalgalanır. Ya çok sıcak ya da çok soğuk olur. Bunu önlemek için, kişi ısı çıkışını dikkatlice ve yavaşça azaltmalı ya da artırmalıdır.

Döngü hatası

Döngü hatası komut değişkeni ile proses değeri arasındaki farktır. Diğer bir deyişle: proses değerinin bir set değerinden sapmasıdır.

e = SP – PV

Döngü hatası ile birlikte işlenen değişken M'de de bir değişiklik meydana gelir.

Yukarıdaki örnek bunu çok iyi anlatmaktadır: Arzu edilen oda sıcaklığı 20 °C ikes (= komut değeri w), oda sıcaklığı 22 °C ise (= proses değeri PV), bu döngü hatası ile sonuçlanır:

e = SP – PV = 20 °C - 22 °C = -2 °C

Bu durumda, negatif işaret bir tersine çevirme eylemini gösterir: ısı çıkışı azaltılır.

Denetim döngüsünün denge durumunda, döngü hatası sıfır ya da çok küçüktür. Komut değişkeni değişirse ya da bir bozulma varsa, bir döngü hatası ortaya çıkar. Döngü hatası işlenen değişken M vasıtasıyla düzeltilir.

 

Denetleyici temelleri

Ayrı ayrı parametrelerin açıklaması

PI denetleyici

 

Isıtma denetimi

Rampa denetimi